Όχι μόνο φως: Η νέα θετική ψυχολογία και η αξία του νοήματος μέσα στις δυσκολίες

Πολλοί ταυτίζουν τη Θετική Ψυχολογία με την αισιοδοξία, την ευγνωμοσύνη ή την

αναζήτηση της ευτυχίας. Κι όμως, πίσω από τη λάμψη των θετικών συναισθημάτων

υπάρχει μια πιο βαθιά, ώριμη προσέγγιση, αυτή που δεν φοβάται να κοιτάξει

κατάματα και τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης εμπειρίας.

Λίγα λόγια για τη Θετική Ψυχολογία (1.0)

Η πρώτη γενιά της Θετικής Ψυχολογίας (Seligman & Csikszentmihalyi, 2000) γεννήθηκε

με στόχο να φέρει ισορροπία στην ψυχολογία, που ως τότε επικεντρωνόταν κυρίως στο

τραύμα, τη διαταραχή και τη δυσλειτουργία. Αντί να ρωτά «τι πάει λάθος», η θετική

ψυχολογία ρώτησε «τι κάνει τους ανθρώπους να ανθούν». Έτσι, ανέδειξε έννοιες όπως

η ευγνωμοσύνη, οι αρετές, το flow, η αισιοδοξία, οι θετικές σχέσεις, και κυρίως, η

έννοια του "ευ ζην".

Κι όμως, η ζωή δεν είναι πάντα θετική. Οι απώλειες, οι κρίσεις, ο πόνος δεν

εξαφανίζονται με θετική σκέψη. Κάπου εδώ έρχεται το δεύτερο κύμα τη Θετικής

Ψυχολογίας.

Τι είναι η Positive Psychology 2.0;

Ο Paul Wong (2011), πρωτοπόρος της υπαρξιακής Θετικής Ψυχολογίας, πρότεινε μια

πιο ολοκληρωμένη Θετική ψυχολογία, που δεν αποφεύγει τον πόνο αλλά τον

ενσωματώνει. Το δεύτερο κύμα (PP2.0) στηρίζεται στην παραδοχή ότι το φως και το

σκοτάδι συνυπάρχουν και ότι η αληθινή ψυχική ανάπτυξη περνά μέσα από την

επεξεργασία της οδύνης.

Δεν πρόκειται πια μόνο για το να εστιάζουμε στη θετική σκοπιά της αντιξοότητας, αλλά

για το να βρίσκεις νόημα μέσα στην πρόκληση. Όπως έλεγε ο Viktor Frankl (1946),

επιζών του Ολοκαυτώματος και θεμελιωτής της λογοθεραπείας  (μιας σχολής

ψυχοθεραπείας, που περιγράφει την αναζήτηση του νοήματος ως την κεντρική

ανθρώπινη κινητήρια δύναμη), «ο άνθρωπος μπορεί να αντέξει σχεδόν τα πάντα, αν

έχει λόγο να τα αντέξει».

Η έννοια του νοήματος και η ανθρώπινη πολυπλοκότητα

Το δεύτερο κύμα μάς προσκαλεί να αποδεχτούμε τη ζωή στην πληρότητά της: τη χαρά

και τη λύπη, τη βεβαιότητα και την απώλεια, την τάξη και το χάος. Δεν είναι αντίθετο

της πρώτης γενιάς, είναι η εξέλιξή της.

Η έννοια του νοήματος (meaning) έρχεται στο προσκήνιο. Τι με στηρίζει; Τι αξίζει για

μένα; Ποια ιστορία λέω για τις δυσκολίες μου; Όπως δείχνουν και οι μεταναλύσεις

(Batthyany & Russo-Netzer, 2014), η εμπειρία νοήματος σχετίζεται θετικά με την

ψυχική ανθεκτικότητα, την ελπίδα και την ποιότητα ζωής, όχι απαραίτητα επειδή «όλα

πάνε καλά», αλλά επειδή έχεις βρει πώς να σταθείς μέσα στο δύσκολο.

Η θέση του επαγγελματία ψυχικής υγείας

Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι η δουλειά μας δεν είναι να «διορθώσουμε» τον

άνθρωπο ή να τον κάνουμε να «νιώσει καλύτερα» το ταχύτερο δυνατό. Είναι να

σταθούμε δίπλα του καθώς διαμορφώνει τη δική του αφήγηση. Μια αφήγηση που

αγκαλιάζει και το φως και το σκοτάδι. Μια αφήγηση που δεν ψάχνει για εύκολες

λύσεις, αλλά για αυθεντική σύνδεση.

Και στην καθημερινή ζωή;

Η προσέγγιση της PP2.0 μας υπενθυμίζει πως δεν χρειάζεται να είμαστε πάντα καλά.

Χρειάζεται να είμαστε παρόντες. Να αναγνωρίζουμε τι μας πονά, να δίνουμε χώρο στα

δύσκολα συναισθήματα, και μέσα από αυτά, να χτίζουμε μια ζωή με περισσότερο

βάθος.

Αν περνάς μια περίοδο που τίποτα δεν μοιάζει «θετικό», ίσως ακριβώς εκεί να

βρίσκεται το σημείο εκκίνησης. Όχι για να προσποιηθείς πως όλα είναι καλά, αλλά για

να ξεκινήσεις να τούς δίνεις νόημα. Αυτό είναι το ζητούμενο του δεύτερου κύματος.

Και μπορεί να είναι το πρώτο βήμα προς μια πιο αυθεντική, ανθρώπινη ψυχική υγεία.

Βιβλιογραφία & Προτάσεις Ανάγνωσης

➤Batthyany, A., & Russo-Netzer, P. (Eds.). (2014). Meaning in Positive and Existential

Psychology. Springer.

Επιστημονική σύνθεση ανάμεσα στην υπαρξιακή και τη θετική προσέγγιση.

➤Frankl, V. (1946). Man’s Search for Meaning. Beacon Press.

Το κλασικό έργο για την ανθεκτικότητα μέσα από το νόημα της ζωής, γραμμένο από

έναν επιζώντα του Ολοκαυτώματος.

➤Seligman, M. E. P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive Psychology: An Introduction.

American Psychologist, 55(1), 5–14.

Το άρθρο–σταθμός που θεμελίωσε την πρώτη γενιά της Θετικής Ψυχολογίας.

➤Wong, P. T. P. (2011). Positive Psychology 2.0: Towards a Balanced Interactive Model of

the Good Life. Canadian Psychology, 52(2), 69–81.

Η πιο καθαρή διατύπωση του δεύτερου κύματος, με έμφαση στο «νόημα μέσω

δυσκολίας».

➤Wong, P. T. P. (2020). Second Wave Positive Psychology: Embracing the Dark Side of

Life. Frontiers in Psychology, 11, 123.

Επιστημονικό άρθρο για το πώς η σκοτεινή πλευρά της ζωής μπορεί να γίνει πηγή

ανάπτυξης και σύνδεσης.